UPAMIĘTNIENIE DAWNEGO CMENTARZA EWANGELICKIEGO

- WĘZEŁ PRZESIADKOWY ”OLSZTYN ŚRÓDMIEŚCIE”  

Inwestor: Gmina Olsztyn

Kategoria zgłaszanego obiektu: Przestrzeń publiczna

Architekci: Biuro Architektoniczne GADOMSCY

Obszar objęty inwestycją: ok 5600 m2

Podstawowe informacje:

Inwestycja miejska tworząca  punkt przesiadkowy Olsztyn – Śródmieście stanowi węzeł multimodalnej  komunikacji łączący przystanek PKP z układem komunikacji kołowej i pieszej w śródmiejskim obszarze miasta.

Teren objęty przedsięwzięciem, w latach 1873-1886 funkcjonował jako cmentarz ewangelicki. Lata powojenne doprowadziły do degradacji miejsca i zatarcia śladów jego historycznego przeznaczenia – w miejscu cmentarza zlokalizowano chaotyczną zabudowę kilkudziesięciu garaży.

W wyniku zakończonej w 2019 roku inwestycji PKP PLK S.A. na styku z północną granicą dawnego cmentarza powstał przystanek kolejowy Olsztyn Śródmieście.  Równocześnie Urząd Miasta Olsztyna przystąpił do przebudowy ul. Partyzantów, biegnącej równolegle do południowej granicy nekropolii. Podjęte działania inwestycyjne wywołały temat upamiętnienia historycznego cmentarza, stawiając otwarte pytanie o jego zakres i formę. W ramach podjętych badań archeologicznych ustalono jednoznaczny przebiegu dawnej alei cmentarnej. Jej ślad wyznaczył główną oś kompozycyjną komemoratywnego założenia, wskazując jednocześnie bezkolizyjną trasę przebudowywanej infrastruktury miejskiej związanej z przebudowa ul. Partyzantów (nawa kanalizacja deszczowa, ciepłociąg. itp.). Przyjęta metodologia minimalizowała  potencjalne kolizje z warstwą kulturową cmentarza.

Podstawowym założeniem projektowym było stworzenie przestrzeni odnoszącej się z należnym szacunkiem  do historii miejsca przy jednoczesnym wpisaniu współczesnych funkcji węzła przesiadkowego i parku miejskiego. Lokalizacja parkingu Kiss&Ride, stanowisk parkingowych dla osób niepełnosprawnych oraz elementów małej architektury (ławki, zdrój uliczny) wraz z istniejącą i projektowaną zielenią stworzyły przestrzeń sprzyjającą codziennym migracjom w przestrzeni śródmieścia oraz skłaniającą do chwili refleksji.

Warstwę architektoniczną założenia tworzy, zlokalizowany wzdłuż południowej granicy cmentarza otwarty Pawilon Pamięci, uzupełniony komemoratywnymi ścianami kurtynowymi. Niższe ścianki inskrypcyjne kadrują pole lapidarium – miejsca ekspozycji artefaktów i destruktów odkrytych i zabezpieczonych w trakcie prowadzenia prac ziemnych. W części północnej zlokalizowano kosze gabionowe wypełnione materiałem rozbiórkowym pochodzącym z niedawnego garażowiska. Zaprojektowana zieleń, otaczająca i wypełniające  ażurową przestrzeń gabionów, z upływem czasu zatrze ostatnie ślady  powojennej degradacji cmentarza.    

Realizacja przedsięwzięcia możliwa była między innymi dzięki porozumieniu  i współdziałaniu trzech zaangażowanych stron: Gminy Olsztyn, Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Olsztynie oraz Stowarzyszeniu Święta Warmia.  Za szczególny walor dokumentacyjny przedsięwzięcia uznać należy odtworzenie listy blisko 1300 pochowanych osób i upamiętnienie ich w formie kompozycji typograficznej, implementowanej w elementy architektoniczne parku pamięci.